Metadane to informacje opisujące dany element. W oprogramowaniu ArcGIS Enterprise metadane elementu tworzy, edytuje i przegląda się na stronie elementu. Szczegóły elementu to: tytuł, typ, źródło, autor, data ostatniej modyfikacji, miniatura i znaczniki. Szczegółami mogą być też dodatkowe informacje, takie jak podsumowanie i opis, informacja na temat dokładności i aktualności danego elementu i ograniczeń związanych z używaniem i udostępnianiem elementu. Te informacje mogą pomóc innym użytkownikom w odkrywaniu elementów i ocenie ich przydatności. W ramach platformy ArcGIS metadane są zapisywane wraz z elementami, które opisują. Wraz z nimi są kopiowane, przenoszone i usuwane.
Członkowie pełniący domyślną rolę administratora mogą włączać metadane, co pozwoli członkom portalu używać wbudowanego edytora metadanych do wprowadzania dodatkowych, opartych na standardach metadanych dla wszystkich typów elementów. Metadane można uwzględnić dla wszystkich elementów w portalu, w tym map, scen i aplikacji internetowych. Administratorzy instytucji wybierają styl metadanych określający preferencje portalu w zakresie edycji i wyświetlania metadanych. Styl metadanych, oprócz tego że określa informacje dostępne do przeglądania i edytowania, określa także standard, którego używasz oraz schemat używany do sprawdzania poprawności metadanych elementu pod kątem tego standardu. Niezależnie od zastosowanego stylu metadane są zawsze przechowywane w formacie metadanych ArcGIS. Oznacza to, że metadane nie są tracone w przypadku zmiany ich stylu przez administratora instytucji.
Dostępna jest wbudowana przeglądarka metadanych umożliwiająca wyświetlenie metadanych powiązanych z elementem. Jeśli w instytucji włączono metadane, ta sama przeglądarka umożliwia właścicielom i administratorom elementów edycję metadanych. Aby umożliwić dostęp do tej przeglądarki, na stronach elementów wyświetlany jest przycisk Metadane w następujących okolicznościach:
- W przypadku instytucji, dla których włączono metadane, przycisk Metadane jest dostępny dla właścicieli i administratorów elementów, aby mogli dodawać i edytować metadane.
- Gdy element ma metadane, przycisk Metadane jest dostępny dla każdego użytkownika, który ma dostęp do elementu, umożliwiając wyświetlenie metadanych elementu.Jest to prawdą niezależnie od tego, czy metadane zostały dodane bezpośrednio do elementu, czy dołączone podczas publikowania danych z poziomu aplikacji ArcGIS Pro lub ArcMap. Jeśli nawet metadane są wyłączone, można wyświetlić metadane tych elementów, które je mają.
Łącze Metadane będzie również widoczne na liście Warstwy w przypadku każdej hostowanej warstwy obiektowej, z którą są powiązane metadane. Łącze to pozwala każdej osobie z dostępem do strony elementu hostowanej warstwy obiektowej na wyświetlanie metadanych poszczególnych warstw w stylu metadanych skonfigurowanym dla instytucji. Podobnie jest w przypadku tabeli, która została opublikowana z metadanymi. Łącze Metadane będzie widoczne na liście Tabele.
Wprowadzanie zgodnych ze standardami metadanych wraz z elementami ułatwia innym zapoznanie się z danym elementem i podjęcie decyzji, czy chcą go użyć.
Wyświetl metadane
Właściciel elementu, po dodaniu przez siebie metadanych do wybranego elementu, ma możliwość wyboru opcji Przegląd i Edytuj za pomocą przycisku Metadane. Każdy inny członek portalu mający dostęp do elementu będzie także widzieć przycisk Metadane i będzie mógł go użyć do wyświetlenia metadanych w stylu metadanych skonfigurowanym dla portalu.
Łącze Metadane będzie również widoczne na liście Warstwy w przypadku każdej hostowanej warstwy obiektowej, z którą są powiązane metadane. Łącze to pozwala każdej osobie z dostępem do strony elementu hostowanej warstwy obiektowej na wyświetlanie metadanych poszczególnych warstw w stylu metadanych skonfigurowanym w portalu. Podobnie jest w przypadku tabeli, która została opublikowana z metadanymi. Łącze Metadane będzie widoczne na liście Tabele.
Edytowanie metadanych
Jeśli instytucja ma włączone metadane, właściciele elementów mogą wprowadzać dodatkowe, zgodne ze standardami metadane do swoich elementów. Właściciele elementów używają wbudowanego edytora metadanych do wprowadzania dodatkowych metadanych dla elementu i przechowywania ich w formacie metadanych ArcGIS. Format metadanych ArcGIS zawiera pola, w których można przechowywać wszystkie zasoby we wszystkich obsługiwanych przez oprogramowanie ArcGIS standardach, w tym wszystkie zasoby metadanych FGDC CSDGM, wszystkie zasoby metadanych ISO 19139, wszystkie zasoby metadanych North America Profile i wszystkie zasoby metadanych INSPIRE. Format ArcGIS pozwala także na przechowywanie właściwości elementów, takich jak miniatury, które nie są uwzględniane w oficjalnych standardach i profilach metadanych.
Przy pierwszym otwarciu dla danego elementu edytor jest wypełniany istniejącymi metadanymi z następujących pól strony elementu: title, tags, snippet, description, accessinformation, licenseinfo i extent. Jeśli wczytasz lokalny plik metadanych XML, będziesz mieć możliwość zastąpienia szczegółów elementów metadanymi importowanymi z pliku XML lub użycia istniejących szczegółów elementów.
Aby edytować szczegóły elementów celem wprowadzenia metadanych elementu, postępuj zgodnie z poniższymi instrukcjami.
Notatka:
Obecnie w przypadku hostowanych warstw obiektowych edytowanie metadanych jest dostępne tylko na poziomie elementu. Przy użyciu łącza Metadane na liście Warstwy można wyświetlać wszystkie metadane powiązane z warstwami hostowanej warstwy obiektowej, ale nie można ich edytować.
- Sprawdź, czy jesteś zalogowanym użytkownikiem, czy masz uprawnienia do tworzenia zasobów i czy administrator instytucji włączył metadane w portalu.
- Na karcie Moje zasoby strony zasobów kliknij tytuł elementu, dla którego chcesz wprowadzić metadane.
- Kliknij Metadane i wprowadź zawartość metadanych opisującą wybrany element. Pola oznaczone symbolem gwiazdki (*) są wymagane dla używanego stylu metadanych.
Wskazówka:
Styl metadanych swojego portalu możesz zobaczyć, otwierając kartę Metadane > Profil.
- W ramach bieżącej sesji edycji masz dostęp do następujących opcji:
- Oceń sprawdza, czy wypełniono wszystkie wymagane pola dla stylu metadanych. Otrzymujesz wiadomość informującą o tym, czy dokument jest prawidłowy oraz o niewypełnieniu któregokolwiek wymaganego pola z wraz z łączem do takiego pola.
- Zapisz zapisuje zmiany bez zamykania edytora metadanych.
- Zapisz i zamknij zapisuje zmiany i zamyka edytor metadanych.
- Zapisz kopię lokalną pobiera bieżący dokument metadanych, wraz z wszelkimi zmianami wprowadzonymi w trakcie sesji edycji, w postaci pliku XML w formacie metadanych ArcGIS bez zastosowanego do niego stylu metadanych.
- Otwórz importuje istniejący plik metadanych XML na komputer. Kliknij Otwórz, kliknij przycisk przeglądania, a następnie wybierz plik na komputerze. Plik metadanych XML musi być w formacie metadanych ArcGIS.
Zaznacz pole wyboru, aby wypełnić metadane szczegółami elementu. Jeśli pozostawisz pole niezaznaczone, szczegóły elementu zostaną zaktualizowane metadanymi z pliku.
- Zamknij zamyka sesję edycji bez zapisywania.
- Usuń usuwa wszystkie metadane dodane do elementu i wykrywa przycisk Metadane, gdy element przeglądają inni użytkownicy. Opcja Usuń jest dostępna tylko, jeśli element posiada metadane. Nie powoduje ona usunięcia szczegółów elementu.
Style, standardy i profile metadanych
Styl metadanych konfiguruje proces edycji i przeglądania zawartości metadanych. Stosowanie stylu metadanych można porównać do nakładania filtru na metadane danego elementu. Od stylu zależą sposób wyświetlania metadanych oraz strony pojawiające się w edytorze metadanych. Zgodny ze standardami styl metadanych służy do obsługi standardu lub profilu metadanych. Od stylu zależy sposób oceny standardu lub profilu.
Domyślna strona elementu daje możliwość przeglądania i edycji prostego zestawu właściwości metadanych dla danego elementu. Informacje są indeksowane, można je przeszukiwać i używać za pomocą aplikacji w całej platformie. Informacje podawane w szczegółach elementów są proste i efektywne oraz są odpowiednie dla osób, które nie muszą korzystać z konkretnych standardów metadanych. Jeśli metadane są w włączone dla portalu, właściwości szczegółów elementów są synchronizowane ze zgodnymi ze standardami metadanymi elementów.
Style metadanych
Do obsługi różnych metadanych przewidziano następujące style metadanych:
- Metadane FGDC CSDGM — ten styl pozwala wyświetlać i edytować metadane zgodne z wytycznymi FDGC w zakresie standardu zasobów dla cyfrowych metadanych geoprzestrzennych (CSDGM) i weryfikować je przy wykorzystaniu CSDGM XML DTD.
- Dyrektywa metadanych INSPIRE — ten styl pozwala wyświetlać i edytować kompletne dokumenty metadanych ISO 19139 zgodne z zasadami wdrażania INSPIRE i weryfikować je przy użyciu schematu ISO 19139 XML.
- Specyfikacja wdrażania metadanych ISO 19139 — ten styl pozwala wyświetlać i edytować kompletne dokumenty metadanych zgodne z normą ISO 19139 Geographic information — Metadata — XML schema implementation oraz weryfikować je za pomocą schematów XML tego standardu. Użyj tego stylu, aby utworzyć metadane zgodne z normą ISO 19115, Geographic information — Metadata.
- Specyfikacja wdrażania metadanych ISO 19139 GML3.2 — ten styl jest taki sam, jak styl powyżej, z wyjątkiem tego, że pliki wykorzystują przestrzeń nazw GML 3.2, a zatem można je weryfikować z użyciem schematów ISO 19139 XML w wersjach przygotowanych do przestrzeni nazw GML 3.2. Użyj tego przykładu, jeśli na przykład planujesz weryfikować pliki metadanych za pomocą schematów NOAA NCDDC XML.
- North America Profile normy ISO 19115 2003 — ten styl pozwala wyświetlać i edytować kompletne dokumenty zgodne z normą North American Profile of ISO 19115:2003 – Geographic information – Metadata oraz weryfikować je za pomocą schematów XML normy ISO 19139.
Standardy i profile metadanych
Standard metadanych jest dokumentem określającym zawartość, którą należy zapewnić celem opisania zasobów geoprzestrzennych, takich jak mapy, usługi map, dane wektorowe, zobrazowania, a nawet zasoby nieprzestrzenne, takie jak tabele i narzędzia mające zastosowanie w Twojej pracy w systemie GIS. Standard metadanych może także zawierać schemat XML opisujący format, w którym zawartość powinna być przechowywana. Zazwyczaj standardowy format XML definiuje się za pomocą schematu XML lub definicji typu dokumentu (DTD). Standardy są zazwyczaj ratyfikowane przez krajowe i międzynarodowe instytucje normalizacyjne.
Wiele standardów metadanych geoprzestrzennych jest opracowywanych przez komisje ISO, w tym norma ISO 19115 Geographic Information—Metadata i ISO 19119 Geographic Information—Metadata—Services, czyli normy dotyczące zawartości. Natomiast norma ISO 19139 Geographic Information—Metadata—Implementation Specification jest zbiorem schematów XML definiujących format XML, w którym powinna być przechowywana zawartość metadanych zgodna z normami ISO 19115 i ISO 19119.
Federalna Komisja ds. Danych Geograficznych (FGDC) opracowała standard Content Standard for Digital Geospatial Metadata (CSDGM) stosowany w Stanach Zjednoczonych przez wiele lat. Powszechnie nazywa się go standardem metadanych FGDC. Jest to kolejny przykład standardu zawartości. Istnieje akceptowany format, w których przechowywana jest zawartość w formacie XML, jednak istnieje także kilka innych formatów, które są powszechnie używane do prezentowania takich informacji.
Profil metadanych jest dokumentem modyfikującym standard metadanych. Profil może obniżyć całkowitą liczbę elementów metadanych definiowanych przez standard. Profil może dodatkowo ograniczać opcjonalność elementów metadanych, czyniąc obowiązkowymi elementy wcześniej uznawane za opcjonalne. Profil jednakże nie może sprawić, aby obowiązkowe elementy stały się opcjonalnymi. Profil może dodatkowo wprowadzać ograniczenia w odniesieniu do wartości dopuszczalnych w elemencie metadanych. Profile metadanych mogą być przyjmowane przez instytucje, urzędy i organizacje normalizacyjne w miejsce standardów metadanych. Jednym z przykładów profilu metadanych jest North American Profile of ISO 19115:2003, który został utworzony i przyjęty wspólnie przez Stany Zjednoczone i Kanadę.
Jeśli planujesz tworzenie metadane zgodne z obowiązującym czy wybranym standardem lub profilem, zdobądź kopię dokumentu takiego standardu czy profilu. W przypadku norm ISO dokumenty należy pozyskiwać od ISO lub instytucji krajowej, która uczestniczy w ISO, np. ANSI w Stanach Zjednoczonych. Profile powinny być udostępniane przez instytucje, które je tworzą.
Często zadawane pytania
Poniżej znajduje się lista typowych pytań na temat metadanych w oprogramowaniu ArcGIS Enterprise. W przypadku pytań, które według Ciebie mogą być często zadawane przez innych użytkowników, kliknij łącze opinii zwrotnej na dole strony, aby przesłać je w formie propozycji.
Jakie style metadanych są obsługiwane w oprogramowaniu ArcGIS Enterprise?
Obecnie w portalach ArcGIS Enterprise obsługiwane są następujące zgodne ze standardami style metadanych: Metadane FGDC CSDGM, Dyrektywa dotycząca metadanych INSPIRE, Specyfikacja wdrażania metadanych GML3.2 ISO 19139, Specyfikacja wdrażania metadanych ISO 19139 oraz North America Profile normy ISO 19115 2003.
W jaki sposób metadane są obsługiwane w oprogramowaniu ArcGIS Enterprise?
Możesz tworzyć i udostępniać metadane na wszystkich elementach obsługiwanych w oprogramowaniu ArcGIS Enterprise, w tym na mapach internetowych, scenach internetowych, aplikacjach internetowych, warstwach, przesyłanych plikach i narzędziach.
Metadane można tworzyć i edytować za pomocą edytora internetowego i przeglądać w postaci kodu HTML na oddzielnej karcie przeglądarki. Metadane przegląda się w stylu wybranym przez administratora instytucji. Obecnie administrator może skonfigurować jeden styl metadanych do tworzenia, edytowania i przeglądania metadanych. Administrator jednak może zmieniać styl bez utraty metadanych.
W edytorze internetowym wykorzystuje się format metadanych ArcGIS. Pola dostępne do edycji w edytorze internetowym ustala się za pomocą stylu skonfigurowanego dla instytucji. Format metadanych ArcGIS zawiera pola, w których można przechowywać całą zawartość we wszystkich standardach metadanych obsługiwanych przez ArcGIS.
Czy metadane są włączane automatycznie przy publikowaniu hostowanej warstwy?
Tak, gdy w portalu ArcGIS Enterprise publikujesz hostowaną warstwę z aplikacji ArcMap lub pliku definicji usługi utworzonego w aplikacji ArcMap, metadane są automatycznie udostępniane razem z elementem warstwy. W przypadku publikowania z poziomu aplikacji ArcGIS Pro metadane publikowanej mapy lub warstwy są dołączane do hostowanej warstwy obiektowej.
W przypadku hostowanych warstw obiektowych podczas publikowania z aplikacji ArcGIS Pro dołączane są również metadane na poziomie warstwy.
- Gdy publikujesz dokument mapy jako hostowaną warstwę w aplikacji ArcMap, wszystkie metadane dla tego dokumentu mapy są dołączane automatycznie i są dostępne wraz z hostowanym elementem warstwy. Metadane z poszczególnych warstw nie są wprowadzane do metadanych dla hostowanego elementu warstwy. W metadanych hostowanej warstwy można wprowadzać zmiany w aplikacji ArcCatalog lub w portalu. Dokumentu metadanych z klasy obiektów można używać do aktualizacji metadanych hostowanej warstwy poprzez otwarcie i zapisanie dokumentu w edytorze internetowym lub można go importować do aplikacji ArcMap.
- Podczas publikowania hostowanej warstwy WFS z hostowanej warstwy obiektowej, hostowana warstwa WFS dziedziczy metadane z hostowanej warstwy obiektowej. Późniejsze modyfikacje metadanych hostowanej warstwy obiektowej nie wpływają na metadane hostowanej warstwy WFS. Podobnie modyfikacje metadanych hostowanej warstwy WFS nie wpływają na metadane hostowanej warstwy obiektowej.
- Podczas publikowania pliku shape zawierającego metadane lub geobazy plikowej zawierającej klasy obiektów i tabele z metadanymi te metadane są dołączane do hostowanej warstwy obiektowej. Metadane każdej warstwy można wyświetlać na stronie elementu warstwy obiektowej w portalu.
- Jeśli mapa aplikacji ArcGIS Pro w wersji 2.2 publikowana jako hostowana warstwa obiektowa zawiera klasy obiektów lub tabele z metadanymi lub na mapie razem z warstwą są zapisane metadane, te metadane zostaną dołączone do hostowanej warstwy obiektowej. Metadane każdej warstwy można przeglądać na stronie elementu warstwy obiektowej w portalu.
- Gdy tworzony jest widok hostowanej warstwy obiektowej z hostowanej warstwy obiektowej, widok ten dziedziczy metadane z hostowanej warstwy obiektowej oraz jej warstw.
Jak przenieść metadane do oprogramowania ArcGIS Enterprise?
- Zapoznaj się z poprzednim pytaniem i odpowiedzią, aby uzyskać informacje na temat sposobu publikowania metadanych z aplikacji ArcGIS Pro lub ArcMap. Zwróć uwagę, że obecnie można edytować metadane na poziomie warstwy jedynie przez zastąpienie warstwy. Podczas publikowania z pakietu kafli metadane nie są publikowane w elemencie warstwy.
- Metadane dla każdego elementu można zaktualizować za pomocą edytora internetowego. W aplikacjach ArcGIS Pro i ArcMap można edytować metadane elementów dostępnych w tych aplikacjach.
- Wszystkie elementy w portalu można zaktualizować tak, by zawierały metadane, używając jednej z poniższych metod:
- Kopiowanie lub importowanie metadanych w aplikacji ArcGIS Pro.
- Aby wyeksportować zawartość metadanych do samodzielnego pliku XML metadanych w formacie metadanych ArcGIS, użyj narzędzia geoprzetwarzania XSLT Transformation z aplikacji ArcMap z jednym z następujących arkuszy stylów: exact copy of.xslt, remove local storage info.xslt lub remove local storage info strict.xslt. Plik metadanych XML można otworzyć w edytorze internetowym. Można go używać do aktualizacji metadanych dla hostowanej warstwy.
W jaki sposób metadane są obsługiwane w aplikacji ArcGIS Pro?
Aplikacja ArcGIS Pro obsługuje edycję zgodnych ze standardami metadanych dowolnych elementów należących do użytkownika, do których można uzyskać dostęp w aplikacji ArcGIS Pro. Więcej informacji można znaleźć w sekcji Wyświetlanie i edycja metadanych w pomocy aplikacji ArcGIS Pro.
Czy jeśli rejestruję usługę ArcGIS Server metadane stają się częścią elementu?
Nie. Gdy rejestrujesz usługę serwera ArcGIS Server jako element w portalu, automatycznie wprowadzane są tylko szczegóły elementu. Obecnie istniejące metadane nie stają się częścią elementu. Metadane dla tych elementów można zaktualizować za pomocą edytora internetowego, aplikacji ArcGIS Pro lub aplikacji ArcMap.
Jak mogę wyeksportować metadane z oprogramowania ArcGIS Enterprise?
Aby pobrać metadane dla elementu, w edytorze internetowym kliknij Zapisz kopię lokalną. Taka kopia lokalna uwzględnia wszystkie zmiany wprowadzane w trakcie sesji edycji, które nie zostały zapisane do elementu.
Czy moje metadane można przeszukiwać?
Tak, obecnie przy przeszukiwaniu zasobów wykorzystywane są konkretne pola spośród szczegółów elementów: title, tags, snippet, description, accessinformation. Zmiany, które wprowadzasz w tych polach z poziomu edytora metadanych lub na stronie elementu, są automatycznie synchronizowane w obu miejscach. Metadanych powiązanych z warstwami w warstwie obiektowej nie można przeszukiwać.
Czy metadane są dołączane podczas eksportowania danych z hostowanej warstwy obiektowej?
Tak, podczas eksportowania danych z hostowanej warstwy obiektowej wszystkie metadane powiązane z warstwą są automatycznie dołączane w formacie pliku shape lub geobazy plikowej.
Czy mogę importować formaty metadanych inne niż format metadanych ArcGIS?
Nie, innych formatów metadanych nie da się importować. Obecnie w edytorze metadanych można otwierać tylko format metadanych ArcGIS. W edytorze internetowym otwierać można tylko dokumenty metadanych w formacie metadanych ArcGIS. Jeśli podejmiesz próbę otwarcia dokumentu w innym formacie, edytor wyświetli błąd i nie otworzy metadanych. Aby przekonwertować inne formaty metadanych do formatu metadanych ArcGIS, można użyć dostępnego w aplikacji ArcMap narzędzia geoprzetwarzania Transformacja XSLT.Dzięki ArcGIS Pro można importować do elementu format metadanych opartych na standardach. W ramach tego procesu metadane są konwertowane do formatu metadanych ArcGIS.
Czy metadane są wydzielane podczas dodawania elementu do karty Moje zasoby należącej do strony zasobów?
Podczas publikowania geobazy plikowej lub pliku shape albo publikowania hostowanej warstwy obiektowej z aplikacji ArcGIS Pro lub ArcMap wszystkie metadane dołączone do danych są automatycznie udostępniane z warstwą. Jeśli plik shape lub geobaza plikowa zawiera tylko jedną warstwę oraz zawiera metadane, metadane będą powiązane zarówno z elementem, jak i z warstwą. Jeśli plik shape lub geobaza plikowa zawiera wiele warstw, metadane są dostępne wyłącznie z warstwami zawierającymi metadane; nie są one powiązane z elementem.
Czy instytucja może zmieniać style metadanych?
Tak, administrator może przełączać styl metadanych dla instytucji bez utraty metadanych. Niemniej może okazać się, że styl poprzednio używany do edycji nie miał wszystkich elementów, które ma styl aktualny. Właściciele elementów mogą aktualizować swoje metadane pod kątem zgodności z najnowszym stylem za pomocą edytora. Ostatni styl skonfigurowany dla instytucji to styl, który pojawia się podczas przeglądania metadanych, chyba że Twoje metadane podlegają już stylowi opartemu na normach ISO i zmieniasz styl na inny profil ISO. W takim przypadku Twoje metadane będą wyświetlane z użyciem stylu autorskiego. Aktualnie w edytorze nie możesz zmieniać stylów.
Uwagi dotyczące metadanych
- Obecnie instytucje mogą wybierać tylko jeden styl metadanych.
- Format metadanych ArcGIS jest jedynym formatem obsługiwanym przy imporcie metadanych.
- Jeśli portal nie został skonfigurowany do używania metadanych w trakcie publikowania hostowanej warstwy internetowej, która zawierała już wcześniej metadane w danych z aplikacji ArcMap, możesz włączyć wyświetlanie metadanych, gdy administrator instytucji włączy metadane w portalu. W tym celu otwórz stronę elementu hostowanej warstwy internetowej, otwórz edytor metadanych i kliknij przycisk Zapisz. Spowoduje to uzupełnienie edytora metadanych metadanymi w stylu skonfigurowanym przez administratora instytucji.
- Obecnie pole title nie jest synchronizowane między wbudowanym edytorem a stroną elementu. Mowa tutaj także o wczytywaniu pliku XML metadanych. Przy pierwszym otwarciu edytora pole to ma tytuł ze strony elementu. Wszelkie zmiany, które wprowadzasz (i zapisujesz) do tytułu z poziomu edytora są zapisywane do zgodnych ze standardami metadanych. Nie są one zapisywane na stronie elementu.
- Aktualnie zmiany wprowadzane w metadanych hostowanej warstwy WFS nie powodują zaktualizowania pliku możliwości bazowej usługi WFS.
- Obecnie metadane na poziomie warstwy można tylko wyświetlać, ale nie można ich edytować.